Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ

ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ

Λόγω της μεγάλης οικολογικής σημασίας του και της μοναδικής βιοποικιλότητάς του, ο Βούρινος έχει ενταχθεί, με στόχο την προστασία του, στο NATURA 2000, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ειδικών Ζωνών Διατήρησης.

Ανάμεσα στις κορυφές του σχηματίζεται μια μεγάλη βαθιά κοιλάδα, η περίφημη κοιλάδα του Μεσιού (μεσαίου) Νερού, που συγκεντρώνει το διεθνές ενδιαφέρον βοτανολόγων, ζωολόγων, εντομολόγων και άλλων ειδικών επιστημόνων. Εδώ το οικοσύστημα εξασφαλίζει ιδανικές συνθήκες βλάστησης για πολυάριθμα είδη φυτών, 15 από τα οποία είναι ενδημικά στην Ελλάδα, ενώ 8 είναι τοπικά ενδημικά, μοναδικά στον κόσμο!

Η επίσκεψη στο όρος Βούρινο προσφέρει μία σπάνια μορφωτική εμπειρία και μία εξαιρετική ευκαιρία μελέτης του περιβάλλοντος σε συνδυασμό με την επίσκεψη σε ενδιαφέροντες αρχαιολογικούς χώρους. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα, στο Βούρινο, κοντά στο χωριό Χρώμιο, που απέχει 12 χλμ. από την Αιανή. Είναι αφιερωμένο στους μακεδόνες ήρωες που πολέμησαν γενναία για την ελευθερία τους και στεγάζει ιστορικά κειμήλια από την επανάσταση του 1878.
Ο Μπούρινος είναι μικρός σε έκταση ορεινός όγκος που βρίσκεται νοτιοδυτικά της Κοζάνης. Η βόρεια και ανατολική πλευρά του ανήκει στο νομό Κοζάνης , ενώ η νοτιοδυτική στο νομό Γρεβενών. Η ψηλότερη κορυφή του, που λέγεται επίσης Μπούρινος έχει υψόμετρο 1866 μ. και βρίσκεται στο σύνορο των δύο νομών. Είναι ορατή από την πόλη της Κοζάνης.
Η θέα από κει είναι απεριόριστη προς τα δυτικά. Βλέπει κανείς όλο το νομό Γρεβενών και την ανατολική πλευρά της οροσειράς της Πίνδου, από το Γράμμο ως τον Κόζιακα. ΄Οταν υπάρχει ατμοσφαιρική διαύγεια φαίνονται και τα ʼγραφα. Από τις άλλες κορυφές, κοντινότερες στην Κοζάνη είναι η Βίγλα (1.141 ), πολύ κοντά στο χωριό Αργιλλος, το Ασπροβούνι (1563), που λέγεται έτσι διότι το χειμώνα φαίνεται από την Κοζάνη η βορεινή του πλευρά κάτασπρη από το χιόνι, το Σαμάρι (1454), το οποίο δεσπόζει της Εθνικής οδού Κοζάνης-Γρεβενών και τρεις κορυφές που σχηματίζουν μικρή οροσειρά από Βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά: Γκόλενα (1309), Νεράϊδα (1750), Πυραμίδα (1621 ), με απόληξη την ψηλότερη κορυφή. Οι νοτιοδυτικές πλαγιές του Βούρινου είναι γυμνές από βλάστηση και πέφτουν απότομες και βραχώδεις στο οροπέδιο των Βεντζίων, μέσου ύψους 700 μ., που ανήκει στο νομό Γρεβενών. Αντίθετα οι βόρειες και βορειοανατολικές πλαγιές είναι δασωμένες και διασχίζονται από κοιλάδες και χαράδρες. Ανάμεσα στις κορυφές Βούρινος (1866), Ασπροβούνι και Πυραμίδα σχηματίζεται μια κοιλάδα, η οποία περικλείεται από βουνά από όλες τις πλευρές της. Είναι η κοιλάδα του Μεσιανού νερού, από την οποία υδρεύεται η πόλη της Σιάτιστας. Προς Βορρά ο Μπούρινος χωρίζεται από τον ορεινό όγκο της Βέλλιας με μια στενόμακρη κοιλάδα που έχει τα ονόματα Φαρδύκαμπος, Μπάρα, Μπουγάζι. Οι ανατολικές πλαγιές καταλήγουν μάλλον ομαλά στο οροπέδιο της Κοζάνης. Προς νότο, ο Μπούρινος συνεχίζεται με μια μικρή σε όγκο, χαμηλή οροσειρά με ψηλότερη κορυφή το Φλάμπουρο (1 381 ). H προέκταση αυτή του Βούρινου σταματάει απότομα στον Αλιάκμονα ποταμό. Μια απόκρημνη χαράδρα, που σχηματίζει το ποτάμι στο σημείο αυτό, χωρίζει το Μπούρινο από τη Μπουνάσια και τα Καμβούνια που υψώνονται νοτιότερα.
Η χλωρίδα του Μπούρινου παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δάση πυκνά και μεγάλα, όπως στα άλλα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας δεν υπάρχουν. Ωστόσο δεν υπάρχουν και εντελώς γυμνές εκτάσεις. Στο κέντρο του ορεινού όγκου υπάρχουν δάση από έλατα και μαύρα πεύκα, γάβρα κι άλλα πλατύφυλλα. Στους βορειοανατολικούς πρόποδες του Μπούρινου υπάρχει μεγάλο δάσος από δρυς. Το μεγαλύτερο μέρος του βουνού καλύπτεται από θαμνώδεις εκτάσεις, οι οποίες σε πολλές περιοχές του σχηματίζουν αδιαπέραστα θαμνώδη δάση, πραγματικό καταφύγιο για την άγρια πανίδα. Εκείνο το οποίο χαρακτηρίζει το Μπούρινο και τον έχει κάνει γνωστό στους βοτανολόγους της Ευρώπης, είναι η ποώδης βλάστησή του και ειδικά τα αγριολούλουδα, πολλά από τα οποία είναι σπάνια ή και μοναδικά στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Δύο- τρία είδη αγριολούλουδων του Μπούρινου είναι μοναδικά σ' ολόκληρο τον κόσμο. Η μοναδικότητα αυτή και η σπανιότητα της χλωρίδας του καθιστούν το Βούρινο αληθινό βοτανολογικό παράδεισο. Ευρωπαίοι φυσιοδίφες και βοτανολόγοι, κυρίως Γερμανοί, επισκέπτονται κάθε χρόνο το Μπούρινο και μελετούν τα σπάνια φυτά. Η καλύτερη εποχή για να θαυμάσει κανείς την Θέα των λουλουδιασμένων πλαγιών του Μπούρινου είναι το τέλος Μαίου και οι αρχές Ιουνίου. Και η περιοχή που έχει διατηρήσει αυτή την πλούσια χλωρίδα είναι περισσότερο ο κεντρικός Βούρινος, ιδίως οι βόρειες πλαγιές της ψηλότερης κορυφής και η κοιλάδα του Μεσιανού νερού.

Η κοιλάδα αυτή, που, όπως περιγράψαμε περικλείεται από ψηλές κορυφές, ευρισκόμενη σε ύψος περίπου 1.000 μέτρων, με ελαφρά βόρειο προσανατολισμό και μακριά από κατοικημένους τόπους, διατήρησε ως σήμερα, αλώβητη από την ανθρώπινη επέμβαση, μια μεγάλη ποικιλία από φυτά. Μέσα από συστάδες πεύκων και άλλων δένδρων, στα ξέφωτα, βλέπει κανείς την άνοιξη υπέροχα τοπία, όπου το πράσινο χορτάρι πλαισιώνει την πανέμορφη ποικιλοχρωμία των λουλουδιών. Η κοιλάδα του Μεσιανού νερού έχει κηρυχθεί από το κράτος προστατευμένη περιοχή. Δεν βόσκουν κοπάδια μέσα σ' αυτήν, αλλά η λαθροθηρία οργιάζει, όπως σ' όλη την Ελλάδα. Πριν μερικά χρόνια τα τζιπ τριγύριζαν ανενόχλητα μέσα στο εσωτερικό της κοιλάδας, σε δασικούς δρόμους. Αργότερα τοποθετήθηκε μια μπάρα κι εμποδίστηκε η πρόσβαση με αυτοκίνητο. Ωστόσο μπορεί κανείς να κινηθεί με αυτοκίνητο στα όρια της κοιλάδας. Θα ήταν ευχής έργο, αν η περιοχή είχε κηρυχθεί εθνικός δρυμός, μια και είναι, ίσως, η αξιολογότερη στην Ελλάδα από άποψη σπανιότητας φυτών. Δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό προς το παρόν, παρά τις προσπάθειες που κατέβαλε γι' αυτό ο Ορειβατικός Σύλλογος Σιάτιστας, διότι το απαγορεύει η σχετική νομοθεσiα. Για να κηρυχθεί μια περιοχή Εθνικός δρυμός πρέπει να υπάρχει εκτός από τη χλωρίδα και πλούσια πανίδα, πράγμα που δεν διαθέτει ο Μπούρινος...
Αποκομμένος από τα άλλα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας ο Μπούρινος, δεν ήταν δυνατό να διατηρήσει σήμερα την πανίδα που είχε κάποτε. Χαρακτηριστικά ο Γάλλος περιηγητής των αρχών του l9ου αιώνα Πουκεβίλ, ο οποίος επισκέφθηκε τα βόρεια κράσπεδα του Μπούρινου, γράφει: "Την ψηλότερη κορυφογραμμή των βουνών, τρία τέταρτα της λεύγας μακριά, Α-ΝΑ της Σιάτιστας, τη λένε Τσερβένα. Οι κοιλάδες της που είναι όλο λιβάδια, είναι γεμάτες ελάφια, ζαρκάδια, από κυνήγι για πολλά είδη και κόκκινες βουνίσιες πέρδικες (πετροπέρδικες) με ξεχωριστή νοστιμιά. Πέρα απ' αυτή την πρώτη γραμμή βλέπουμε να ξεδιπλώνεται η κορυφογραμμή του βουνού Μπούρινο..." (Φρ. Πουκεβiλ "Ταξίδι στη Δυτική Μακεδονiα- ʼνοιξη του 1806". Μετ. Γιάννη Τσάρα, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη).
Η βόρεια πλευρά του Μπούρινου λέγεται και σήμερα από τους Τσερβένα, σλαβική ονομασία που σημαίνει κόκκινη, εξ αιτίας των κόκκινων χωμάτων (terra rossa) που προέρχονται από την αποσάθρωση των ασβεστολιθικών πετρωμάτων, αλλά ελάφια και ζαρκάδια σήμερα δεν υπάρχουν, ούτε αγριογούρουνα και αρκούδες. Μόνον λύκοι, αλεπούδες, λαγοί και αυτοί σπανίζουν τα τελευταία χρόνια.